Ганчи сухан

Гуфтор[о дар бораи Саъдb

Дар назм се тан паямбаронанд,

{арчанд ки «ло набию баъдb».

Авсофу rасидаю uазалро

Фирдавсию Анварию Саъдb.

                   {афт кишвар намекунанд имрeз

Бе маrолоти Саъдb анxумане.

                                                        Саъдb

Манам имрeзу ту ангуштнамои зану мард,

Ман ба ширинсуханиву ту ба хубb маш[ур.

                                                        Саъдb

Ман он мурuи сухандонам, ки дар хокам равад сурат,

{анeз овоз меояд ба маънb аз «Гулистон»-ам.

                                                        Саъдb

Бар [адиси ману [усни ту наяфзояд кас

{ад(д) [амин аст сухандониву зебоиро.

                                                        Саъдb

{ар матоъе зи маъдане хезад,

Шакар аз Мисру Саъдb аз Шероз.

                                                        Саъдb

Аз Саъдии маш[урсухан шеъри равон xeй,

К-e Каъбаи фазл асту дилаш чашмаи Замзам.

                                                        Маxди {амгар

{умомро сухан дилфиребу ширин аст,

Вале чи суд, ки бечора нест Шерозb.

                                                        {умоми Табрезb

Намедонам, ки чун бошад ба маъдан зар фиристодан,

Ба дарё rатра овардан, ба кон гав[ар фиристодан.

Чу булбул дар фироrи гул аз ин андеша хомeшам,

Ки бонги зоu чун шояд ба хунёгар  фиристодан.

{адиси шеъри ман гуфтан ба пеши табъи чун обат,

Ба оташго[и Зардушт аст хокистар фиристодан.

Замират xоми Xамшед асту дар вай нeши xонпарвар

Бари e xуръае натвон аз ин соuар фиристодан.

Ту кишваргири офоrиву шеъри ту туро лашкар,

Чунин лашкар туро зебад ба [ар кишвар фиристодан.

                                      Сайфиддини Фарuонb (муосири Саъдb)

Кош тамоми «Мутаввал»-ро аз ман мегирифтанд ва ин сухани Саъдиро ба ман медоданд, ки «Аз бистари нармаш ба хокистари гармаш нишонд».

                                                        Саъдидуддини Тафтазонb

Дар тариrаи uазалсароb фасе[тар аз Мавлавии Румb ва Саъдb шоире наёмада, куллиёти Шайх маш[ури [ама олам аст ва матбeъи табаrоти банb Одам. Ал[аr беназир аст ва аз тавсиф мустаuнb.

                                                        Ризоrулихони {идоят

Сарфарозона мегeям, ки rавми эронb дар [ар ришта аз илму [икмат ва адабу [унар[ои дигар фарзандони номb бисёр парваронида аст, валекин агар [ам ба xуз Шайх Саъдb касе дигар напарварда буд, тан[о ин яке барои xовид кардани номи эрониён бас буд. Маддо[b аз Шайх Саъдиро забону баёне монанди забону баёни  худи e бояд, аммо [ай[от, ки чашми рeзгор дигар монанди e бубинад. {афтод сол аз замони e мегузарад ва на тан[о монанди e зу[ур нанамуда, балки наздик ба e [ам кам  касе дида шудааст.

                                               Му[аммадалb Фурeub

Шоирии Шайх умуман лабрез аз xазабот аст. E даст ба [ар як аз аrсоми шеър, ки зада ва дар он табъозмоb, ки намуда аз рeи таrлид ё аз назари расму ривоxи аср набуда ва медонад, ки унсури аслии шеър ва шоирb э[сосоту xазабот аст ва лиззо [ангоме сухан мегeяд, ки дар дилаш xазабае пайдо мешавад.

                                               Шиблии Нeъмонb

Саъдb яке аз бузургтарин сухандонон ва чакомасароёни кишвари боазамати Эрон ва мояи ифтихори эрониён аст ва ватани муrаддаси номвару [унарпарвари мо камтар фарзанде монанди ин нобиuае бузургвор ва устоди сухангустари олимиrдор ба вуxуд оварда ва парварида аст.

Саъдb дорои афкори баланд ва э[сосоти латиф ва рафиrу арxманд аст. Дар rуввати табъу нерeи адои маънии латифу  завrу [усни rаре[а бема[ол аст. Латофатро бо зарофат меомезад ва маънии латиф ва даrиrро дар rомати алфоз наuзу зебо ва бадеъу ибороти азм  ва равону салис мерезад.

Ин сухансарои rодири бузургвор  чунон мутобиrи завrу табъ ва салиrаи мардуми ин кишвар сухан ронда, ки афкору суханонаш мавриди  rабулу писанди хосу ом ва хурду бузург воrеъ гардида ва дар равонии сухан ва санъат са[лу мумтанеъ ва инсиxом маrоми каломро ба xое расонида, ки дасти камтар нависандаи бореъ ва сухансарои балеuе бад-он расида ва бо вай баробариву [амсарb намуда, гeё ин сухандони тавоно медонистааст, ки барои мардуми ин сарзамин чи гуна сухан бояд гуфт ва дурру гав[арии [икмат ва донишу маърифатро чи сон бояд суфт.

                                                                           Абдулазими Rариб

Дар Саъдb чанд хусусияти шигифтовар аст, ки вайро аз [амаи гeяндагон мумтоз месозад.

1.Саъдb xомеаи [амаи маротиб ва маrомоти илмb ва амалb аст, [икмату дониш, ахлоr, тасаввуф, тарбият, ишrу [ол, зe[ду ворастагb, диёнату таrво. Ин [ама маротибро ба [адди камол дар Саъдb мавxуд мебинем ва дар [ар мар[ала пухтатарин афкор аз вай таровиш кардааст. Xа[ондидагb ва хамeшb, ошуфтагb ва шeру [ол [ама дар вуxуди Саъдb xамъ шудааст. Гуфтори Саъдb [ар rадар соддаву бе ороиши бадеb бошад, ба [адде xаззоб аст, ки болотар аз он тасаввур натавон кард. О[анги калимоту ибороташ чунон матбeъ ва хушоянда  аст, ки хонанда ва шунавандаро дар [ар [ол беихтиёр ба сeи худ мекашад ва дар вай таъсир мекунад. {уруф ва калимотро ба тавре па[лeи [ам хушрехт ва хушо[анг мечинад, ки гeb аз азал барои хидмати [амин устод  сохта шудааст. Корхонаи завrи Саъдb тавре офарида ва сохта шудааст, ки сухани мавзун ва матбeъ ва калимоти хушо[анг ва алфозу иборот баxо ва дуруст берун меоянд. Чунонки агар лафзеро табдил кунb, равнаrи калом шикаста хо[ад шуд мислаш чунон аст, ки кeдаки нодоне сим[ои торро сахту суст ва парда[оро пасу пеш кунад, аз uазалиёташ ки мeъxизоти балоuатанд, гузашта, дар насри «Гулистон», ки бояд онро ояти мe[камии забони форсb шумурд ин маънb бар а[ли завr ва касоне, ки табъи салим ва салиrаи мустаrил доранд, хуб маълум аст. Xумла[ову калимот пушти сари якдигар яко[анг, дилнишин ва наuмаи ширинb ба вуxуд меоваранд, ки пиндорb зеру бами тарона[ои мусиrb аст.

                                                                  Xалолуддини {умоb

Бисёре eро дар зумраи урафо ва [атто баъзе eро сeфb гуфтанд. Ин иштибо[ аз ин xо ношb шудааст, ки e ба баъзе аз сeфиёни муташарраъ чун Ша[обиддини Сe[равардb иродат меварзида ва го[е ахлоrу равиши яке ду тан аз сeфиёни маш[урро сутудааст. Fофил аз ин ки e бо орифону мутасаввифин дар абудият ба зоти бори таъолло ва [амчунин дар афтодагиву инсоният rадри муштарак дорад. Вале синхи фикри он[оро надорад ва [еx ваrт дар силки тасаввуф дарнаёмадааст. Рeи [ам рафта аз вусъати машраби орифон бархурдор нест. Баъзе авrот озодфикрии онон аз вай сар мезананд, вале зиёд мустаrар намемонад ва пайваста марди муштарb аз гиребонаш сар дармеоварад, ки [атто го[е бо xанбаи ахлоrии худ Саъдb ва xав[арии инсонияте, ки дар вай [аст, муориза мекунад.                                                         Алии Даштb

Саъдии Шерозb яке аз ситора[ои rадри аввали осмони адаби Эрон аст, ки назму насри бадеи e забони форсиро ба олидараxаи фасо[ат расонида ва му[имтарин намунаи балоuатро ба даст дод ва дар воrеъ, мафоди ин байтро, ки худ фармуд:

{афт кишвар намекунад имрeз,

Бе маrолоти Саъдb анxумане.

         Дар [ар асре маrбули а[ли завrу адаб rарор дод…

                                                                           Ризозода Шафаr

         Саъдb бешак бузургтарин шоири Эрон ва яке аз бузургтарин шуарои xа[он аст. То кунун [еx касе дар забони форсb ба равонb ва лутфу соддагb ва шевоиву инсиxом ва фасо[ату фиребандагии алфоз шеър нагуфта ва ба [амин xи[ат uазал[ои e дар забони форсb беназир аст ва чун мунта[ои содагb ва равониро дар соддатарин э[сосоти табиb ба кор бурда ба [ар забоне, ки тарxума шавад, аз зебоии он коста намегардад ва ба [амин сабаб дар тамоми олам маъруф шуда ва дар силки бузургон фарзанди одамb даромадааст.

                                                                           Саид Нафисb

         Аз рeзе, ки пояи корго[и вуxуд гузошта шудааст, шоире бузургтар аз Саъдb пайдо нашудааст ва то рeзе ки дар rандили мо[у хуршед дар ин гунбади ирeзафом ба нурафшонb  машuуланд то рeзе ки посбонон анxом бар ин кох нe[ [исори нилгун посбонb мекунанд, суханваре бе[тар аз Саъдb пайдо нахо[ад шуд.

         Дар ин ки Саъдb бузургтарин насрнависи форсb аст ва то имрeз китоби насре ба фасо[ат ва балоuати «Гулистон» навишта нашуда, арбоби завrи салим  [ама мутаффаrанд(?) ва байни ду нафар суханшинос дар ин хусус ихтилоф нест ва ин [ам яке  аз uароиби рeзгор аст, ки шахсе дар назму наср  [ар ду дар дараxаи аввал балки мутлаrан аввал rарор гирад. Зеро таrрибан  уламои адаб мутафаrrанд, ки назму насри хуб бо [ам xамъ намешавад ва ин ду фанни адаб  мисли ду линга  тарозуест, ки агар яке сангин шуд, [атман дигаре сабук хо[ад гардид.

         Ба аrидаи ман аз рeзе, ки башар забон ба гуфтани суханони мавзун кушода, шоире ба бузургии Саъдb пайдо  нашуда ва то забон дар  коми башар [аракат мекунад, бузургтарин аз e пайдо нахо[ад шуд, балки то булбули гeянда бар шохсорони боu наuмасароb мекунад,  то лeълои шабнам че[раи гулро об ва насими са[арb турраи сунбулро тоб меди[ад, Саъдb мисли хуршеди рахшон дар миёни ситорагони шеъру адаб хо[ад дурахшид.

                                                                           Абдурра[мони Фаромурзb

Саъдb комилтарин нобиuаест, ки рeзгор дар шеъру адаб парваронида ва агар падари пири фалак бисёр [ам сабр кунад, модари гетb чун e фарзанд натавонад зод. E бар фарзи ма[ол  агар [ам фарзанде ба камол зояд, Саъдb нахо[ад буд. Магар фикру маuзи одамb чи rадар та[аммулу истеъдод дорад? Саъдb бузургтарин шоири дунёст ва «Бeстон»-и e бе[тарин китоб, «Бeстон»-ро мукаррар бихонед ва бо мнн [амовоз шавед, ки:

Агар хонb eро худои сухан

Сазои вай асту сазои сухан.

                                               {абиби  Яuмоb

         Саъдb бетардид бузургтарин шоире аст, ки баъд аз Фирдавсb осмони адаби форсиро ба нури хиракунандаи худ рeшан сохт ва он рeшанb бо чунон нерeе [амро[ буд, ки [анeз пас аз гузашти [афт rарни тамом аз таъсири он коста нашудааст ва ин асар то порсb бар xой аст, [амчунон барrарор хо[ад монд. Забони устодонаи фасе[и e забони дилу ишrу му[аббат ва e худ нишонаи тамоми иёрb аст аз одамият.  Ба [амон маънии бисёр комиле, ки баён кардааст.

                                                                               Забе[уллои Сафо

         Тарзи Саъдb бар устувории лафз ва равонии маънb мубтанb аст ва [амин нукта аст, ки сухани eро дар шеваи са[ли мумтанеъ ба сар[адди эъxо расонидааст. Маонии латифи тозаро дар ибороти осон баён мекунад ва аз таъrиду такаллуф бар канор мемонад. {арчанд суханаш яксара аз санъат холb нест, нишонии санъатгарb дар он чандон бориз нест. Тавоноии e дар таъбир чандон аст, ки маонb ва андеша[ои e агарчанд оддb бошад, ба [еx ваx[ мубтазилу мутадовил ба назар намеояд ва гeb лутфи баёни Шайх он[оро аз [удуди маонии оддb болотар мебарад. Зарурат, ки шеъри бисёри шоиронро ба халал[ои лафзb ва маънавb олудааст, дар шеъри вай агар [аст, чандон ба чашм намеояд ва наrлу ахзи мазмуни дигарон [ам дар назди вай чунон ба тасарруф [амро[ шудааст, ки [атто дар ин гуна маворид [ам uолибан бе [еx андеша ва тааммул бартарии e бар он ки пеш аз e андешаи eро доштааст, рeшан мешавад.

                                                                  Абдул[усайни Заринкeб

         «Бeстон» ва «Гулистон»-и Саъдb барои донишxeёни Fарб xозибаи хосе дорад, аммо илова бар он[о Саъдb бо унвони шоири бузург сарояндаи rасоиди устодона бо мазомини ом аст, ки таxрибиёти инсониро тасвир мекунад ва низ со[иби rасоиди хос аст, ки xазабаи бисёре барои хонандагони эронb дорад.

                                                                  Доиратулмаорифи Бритониё

         Саъдb тан[о нависандаи эронb аст, ки назди тeдаи мардуми Урупо шe[рат дорад.

                                                                  Госан Дутос

         Донишнмандони xа[он Саъдиро худои шеър ва ахлоr номидаанд ва то xое, ки бар ман рeшан гардида, Саъдb ва {офиз дар кишвар[ои урупоb беш аз суханварони дигар саршинос [астанд.

                                                                  Бону Лусиё

         Дар шеъру шоирии то имрeз гуфтори [еч яке аз сухансароёни Эрон ба суханони Саъдb наздик нашуда ва муболиuа дар ин гуфтаи худи Шайх нест, ки мегeяд:

Дар борго[и хотири Саъдb хиромада,

Хо[b зи подшо[и сухан доди шоирb.

                                         Энгербард Кемфард